Borsada işlem yapmak isteyen ancak her ne kadar konuyla ilgili bilgi sahibi olsa da birikimlerini kaybetme konusunda korku yaşayan kişiler olduğunu görmek mümkündür. Yatırımcıların bu korkudan kurtulması, işlemlerini güven içerisinde yapması için Borsa İstanbul ve buna benzer kurumlar tarafından yatırımcılara devre kesici uygulaması sunuluyor. Devre Kesici uygulamasıyla ilgili bilinmesi gereken her şey bu yazımızda sizlerle paylaşılıyor.
Devre Kesici Uygulaması Nedir?
Hisse senetleri ve buna benzer yatırım araçlarını borsada işlem gördükleri süre boyunca speküle eden insanlarla karşılaşabiliyoruz. Bu spekülasyonun önüne geçmek için yatırımcılara fırsat sunan farklı farklı alternatif yollar deneyerek spekülasyonu engellemeye çalışıyor. Borsa İstanbul’da bu konuda Devre Kesici önlemini alarak spekülasyonların önüne geçmeyi hedeflemektedir. Bu uygulamayı net bir şekilde tanımlamak gerekirse; borsada hisse senetlerinin ve diğer yatırım araçlarının işlem sırasını belirli bir zaman aralığında durdurmaya yarayan uygulama olarak söylenebilir.
Devre Kesici Nasıl Çalışır?
Tam çalışma mantığından bahsetmeden önce devre kesicinin yatırım seanslarının sadece sürekli işlem bölümünde devreye girdiğini söylemek çok doğru olacaktır. Birçok yatırımcı bilir ki borsalarda işlem yapma ve emir toplama saatleri birbirinden farklıdır. Hatta bu saatler piyasalara göre bile değişkenlik gösterir. Borsa’da tek fiyattan işlem görme bölümünde hiçbir şekilde devre kesicinin uygulanması mümkün değildir. Tabii ki bu durumun tersi olarak sürekli müzayede durumuna geçildiğinde yatırımcıyı zararlara karşı korumak amacıyla bu uygulamanın devreye girdiğini görebilirsiniz.
Her ne kadar faydaları olan bir uygulama olsa da her fiyat değişiminde rastgele devreye girmediğini söylemek gerekiyor. Bu yöntemin uygulamaya konulması için bazı şartlar yerine getirilmelidir. Türkiye’de birçok yatırımcının alım satım yaptığı platformlarından olan Borsa İstanbul’da bu uygulama devreye girdiğinde aşırı fiyat değişimlerinin ortadan kaldırılması için referans bir fiyat alınır ve bu fiyat tek fiyat sürecinde kullanılmaya başlanır. Bu süreci takip eden seans açılışında da tek fiyat bölümündeki fiyat referans alınmaktadır. Tüm hesaplamalar bu fiyat üzerinden gerçekleştirilir.
Devre Kesici Uygulamasının Amaçları Nelerdir?
Devre kesici terimini tanımlarken de bahsettiğimiz gibi uygulamanın asıl amacı spekülasyonları önlerken hisse senedi satın alan yatırımcıların elinde bulundurdukları hisse senetlerinin değerindeki sert iniş ve çıkışlar engellemektir. Bu sayede birçok zorlukla biriktirdiğiniz ve borsaya yatırdığınız paranızı anlık düşüşlerle kaybetme durumu ortadan kalkıyor.
Bu durumu bir örnekle açıklamak gerekirse; portföyünüzde bulundurduğunuz hisse senedinin değeri sizin takip etmediğiniz bir durumda düşüşe geçti ve bu düşüş sizlere zarar ettirmeye başladı. Tam olarak bu noktada Devre Kesici uygulaması devreye girerek yatırımcının sert ve ani düşüşlere karşı tepki vermesi için zaman kazandırır.
Yatırım araçlarında devre kesici uygulamasını kullanmak tamamen yatırımcının insiyatifinde olan bir durumdur. Tabii ki bu avantajın getirdiği bazı dezavantajların bulunduğunu da söylemek çok doğru olacaktır. Herhangi bir yatırım aracında devre kesicinin devreye girmesiyle birlikte yatırım aracı odaklı işlemler bir süreliğine durdurulur. Buna istinaden al sat işlemi yapmanız da engellenir.
Devre Kesici Uygulaması Ne Kadar Sürer?
Hisse senetlerinde ani değişimler gözlemlenmeye başlandığında devre kesici aktif olur ve bu süreci takiben 5 dakikalık bir zaman diliminde emir toplama aşaması başlamış olur. Bunun hemen ardından ise 2 dakika boyunca tek fiyat belirlemesi yapılır. Hâl böyle olunca 7 dakika boyunca devre kesicinin yapılan işlemleri engellediğini görüyoruz. Tabii ki işlem yapılan platforma göre bu durumun değişkenlik göstermesi muhtemeldir. Bazı pazarlarda 7 dakika iken bazı pazarlarda 25 dakikaya kadar uzadığını söyleyebiliriz. Tüm bunların yanı sıra sürecin uzamasına etki eden bir diğer durum ise fiyat düşüş ve çıkışlarının seansın kapanış saatine denk gelmesidir. Bu saatlere denk gelindiğinde 7 dakikalık sürenin üzerine çıkılması muhtemeldir denilebilir.
Bu uygulamaya bir yatırımcı gözüyle bakıldığında aşırı derecede faydalı olduğunu görmek mümkündür. Her hisse senedinin günlük bazda beklenen düşüş ya da artışları olabilir. Hal böyle olunca beklenenin dışında işlem gerçekleştiğinde yatırımcı ya çok zarar eder ya çok kâr eder. Tabii ki devre kesici uygulandığında beklenenin dışında bir işlem gerçekleşiyor olsa da zarardan geri dönme olasılığınız çok yüksek olacaktır.
